İşyerinde proses kaynaklı oluşabilecek muhtemel bir patlamanın etkisinin değerlendirilmesi gereklidir. En basit şekilde patlama; yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanıp ani genleşmesi olayıdır.

Ülkemizde işyerlerinin muhtemel bir patlamanın etkilerinden korunması için 30.04.2013 tarih ve 28633 numaralı Resmi Gazete’ de yayınlanan Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiştir.

Bununla birlikte muhtemel yangın ve patlamanın önlenmesi için 19.12.2007 tarih ve 26735 numaralı Resmi Gazete’ de yayınlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte ilgili durumlarda uygulanmaktadır.

Mevzuatımıza göre; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işyerlerinde Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) hazırlanması zorunludur. PKD hazırlanırken mevzuatın yeterliliklerini yerine getirmek için ulusal veya uluslararası birçok standart rehber alınır. PKD hazırlanan işyerinin bulunduğu sektöre göre faydanalınacak standartlar çeşitlilik gösterilmektedir.

Muhtemel patlayıcı ortamların etkilerinden korunmak için dünyada Kuzey Amerika ve Batı Avrupa olmak üzere iki farklı görüş vardır. Avrupa’da PKD için kullanılan ana standartlar Uluslararası Elektroteknik Komisyonu – IEC (International Elektrotechnical Commission) tarafından hazırlanan  IEC 60079 serisi standartlardır.

Bu standartlardan en önemlileri;

• TS EN 60079-0 Patlayıcı ortamlar – Bölüm 0: Donanım – Genel kurallar
• TS EN 60079-10-1:2015 Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-1: Alanların sınıflandırılması – Patlayıcı gaz
  ortamları
•  TS EN 60079-10-2:2015 Patlayıcı ortamlar – Bölüm 10-2: Alanların sınıflandırılması – Patlayıcı tozlu ortamlar
• TS EN 60079-14 Elektrikli cihazlar – Patlayıcı ortamlarda kullanılan – bölüm 14: Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesi

Bu standartlar dışında rehber alınan diğer önemli standartlar;

• CEI EN 60079-10-1 (CEI 31-87) İtalyan Standardı
• IP15 Bölüm 15: Yanıcı Sıvıların Dağıtım Tesislerinde Alan Sınıflandırılması İngiliz Standardı
• IGEM/SR/25: Doğalgaz Tesislerinde Tehlikeli Alanların Sınıflandırılması
• API RP 505 Petrol Tesislerinde Tehlikeli Alan Sınıflarına Göre Kullanılacak Elektrikli Cihazlar Amerikan Petrol Enstitüsü Standardı
• NFPA 59A Sıvılaştırılmış Doğalgaz Üretilmesi, Depolanması ve Taşınması
• NFPA 497 Yanıcı Sıvı, Gaz ve Buharların Bulunduğu Kimyasal Proseslerde Kullanılacak Elektrikli Cihazların Tehlikeli Alanlara Göre Sınıflandırılması

Mevzuatımıza ve standartlara göre muhtemel patlayıcı ortamlar aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır;

Bölge 0

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler.

Bölge 1

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2

Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.

Bölge 20

Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 21

Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22

Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler.

Bu sınıflandırmaya göre kullanılacak ekipman kategorileri de aşağıdaki gibidir;

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,

Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,

Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.

Sonuç olarak; işyerleri için hazırlanacak PKD bu konuda eğitim almış uzman bir mühendis tarafından yapılmalıdır. Bu sebepten işyeriniz için hazırlanacak PKD için bu kriterlere uygun bir mühendisten danışmanlık hizmeti almanızı öneririm.