İş sağlığı ve güvenliğinde risklere karşı korunma için  kontrol ve önleyici tedbirler hiyerarşisinde kişisel koruyucu donanımlar (KKD) son basamakta yer alır. Artık riskler diğer kontrol ve önleyici tedbirlerle (ortadan kaldırma, ikame, izole etme, idari talimat ve işaretlemeler) kontrol altına alınamayacak duruma geldiğinde KKD kullanımına gerek duyulur. Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır.

Yani; kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İşveren, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verir.

KKD seçimi yapılırken yapılan işe ve ergonomik açıdan çalışana uygun olması çok önemlidir. Tüm kişisel koruyucu donanımlar;

1.Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olmalıdır,

2.İşyerinde var olan koşullara uygun olmalıdır,

3.Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olmalıdır,

4.Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uymalıdır,

5.CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulunmalıdır.

Çalışma ortamında toz, gaz, buhar ve sis bulunuyorsa çalışanları olumsuz bu çalışma ortamı şartlarından korumak için maske kullanılması gereklidir. Maske seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar vardır.

Maske seçiminde ortamdaki oksijenin yeterli olup olmadığına bakılmalıdır. Ortamdaki zararlı maddeye göre maske seçilmelidir. Toz maskesi içine el sürülmemeli, çıkarıldıktan sonra ambalajına veyahut kilitli poşete konulmalıdır,
süresi dolanlar yenisi ile değiştirilmelidir. Toz maskesinin ne kadar süre kullanılabileceğini anlamak için, maske yüze takıldıktan, burun mandalı kapatıldıktan sonra, iki elle kapatılarak derin bir nefes çekilmeli, eğer içe doğru çekilme varsa maske kullanılmaya devam edilir. Maskenin yüze iz yapması, nefes almayı zorlaştırması gibi olumsuz etkileri olduğunda, İSG uzmanı ve işyeri hekimi ile görüşüldükten sonra bir durum değerlendirilmesi yapılmalıdır. Maske ile birlikte koruyucu gözlük takıldığında gözlükte buğulanma meydana geliyorsa, maske çıkarılıp tekrar takılmalıdır; buğulanmanın nedeni ise genellikle ağızdan solunumla çıkan su buharıdır.

Katı madde partikülleri (toz) için kullanılacak toz maskeleri üç sınıfa ayrılmaktadır.

Eğer ortamda gaz, buhar ve aeresol var ise gaz filtreli solunum maskeleri kullanılmalıdır. Bazen de gaz ve tozun hibrit karışım olarak bulunduğu ortamlarda birleşik sistemli maskeler kullanılmalıdır.

GAZ FİLTRE SINIFLARI

AX : Kaynama Noktası 65°C’nin Altında Olan Organik Gazlar ve Buharlar: Asitaldehit, aseton, bütan, bütadiyen, dietileter, diklarometan, dimetil eter, etilenoksit, metanol, metilen klorid, metil asetat, metil format, vinil klor

Not: Belirli düşük kaynamalı organik gazlar, hem B hem de K filtreyle filtre edilebilir.
Örnek: formaldehit (B) ve metilamin (K)

B : İnorganik Gazlar ve Buharlar: Klor, nitrojendioksit, hidrojen siyanid, hidroklorik asit, siyanür bileşikleri, fosfor, fosforik asit

E : Gazlar ve Asit Buharları, Organik Asitler, Asit Gazları Ve Genellikle Gazlı Asitler: Nitrik asit, propionik asit, sülfür dioksit, sülfirirk asit, formik asit

K : Amonyak ve Organik Türevleri, Organik Aminler: Metilamin etilamin, dietilamin, etilendiamin

P: Partiküller toz

CO : Karbonmonoksit

NOX: Nitrojen monoksit, azot oksit, nitröz buharı 

HG: Civa ve inorganik bileşenleri, organik civa bileşenleri, civa alkil, civa buharları, ozon
Not: Her zaman kombine filtre olarak kullanılır.

I : İodine Radyoaktif İyot ve Organik Bileşenleri: Örneğin metil iodide (Her zaman kombine Filtre olarak kullanılır.)

Çalışma ortamındaki , toz, gaz, buhar veya sisi oluşturan kimyasal veya doğal maddenin türüne göre maske seçilmelidir. Bu seçimi yaparken aşağıdaki tabloya dikkat edilmelidir.

Sonuç olarak; kişisel koruyucu donanım olarak maske seçiminde dikkat edilmesi gereken çalışma ortamına yayılıp solunan maddenin katı, sıvı veya gaz olmasına göre maskeyi seçmemiz gerekiyor. Katı maddeler için toz, gaz maddeler için filtreli maske tiplerini sınıflarına göre seçmeliyiz. İşveren; maske tipi seçimi yaparken muhakkak iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin görüşünü ve onayını almalıdır.

Kaynak :

• Yapı Taşları Kitabı (İş Teftiş Kurulu Yayınları)
• Kişisel Koruyucu Donanımların Doğru Seçimi, Doğru Kullanılması ve Kişisel Koruyucu Malzememelerin Taşıması Gereken Özellikleri (Sadettin Sezginer, Kimya Mühendisi, A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı, MMO Makalesi Cilt:55 Sayı: 655)